Sanayileşmiş ve gelişmekte olan ülkelerden çok sayıda devlet ve hükümet lideri, giderek daha aktif iklim koruması, uluslararası finansal altyapının güçlendirilmesi ve bu bağlamda farklı finansman modelleri geliştirilmesi konularında iki günlük istişareler için bu hafta Paris’te bir araya geliyor.
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Mısır’da düzenlenen son iklim konferansında (COP27) “yeni bir küresel finansal pakt zirvesi” düzenleneceğini duyurdu. Bu bağlamda, Fransa’nın ev sahipliğinde gerçekleştirilecek olan bu zirvenin amacı, küresel iklim hedefleri, iklim kriziyle mücadele ve biyoçeşitliliğin korunması konularında “yeni bir fikir birliğine” varmaktır.
Konferansa Macron, AB Komite Lideri Ursula von der Leyen, Almanya Başbakanı Olaf Scholz ve uluslararası iklim müzakerelerinde gelişmekte olan ülkelerin güçlü sesi olan Barbados Başbakanı Mia Motley’nin de aralarında bulunduğu çok sayıda devlet ve hükümet liderinin katılması bekleniyor.
Gelişmekte olan ülkelerin finansman ihtiyacı artıyor
Fransız Bilimler Enstitüsü İklim Programı Yöneticisi Lola Vallejo, “İklim değişikliği hızlanıyor ve birçok gelişmekte olan ülkenin finansman ihtiyacını artırıyor. Dünya Bankası veya Uluslararası Para Fonu (IMF) gibi uluslararası finans kuruluşları bunun için tasarlanmadı” diyor. Sürdürülebilir Kalkınma ve Uluslararası Bağlar (IDDRI). .
Uluslararası Para Fonu’na göre, iklim değişikliğinden en çok etkilenen 59 gelişmekte olan ülkeden 43’ü mali krize girme riski çok yüksek.
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel MacronFotoğraf: Ludovic Marin/AFP/Getty Images
Fakir ülkelerin borcu ertelenecek mi?
Bunun en değerli nedeni, ekonomilerinin zayıf olmasının yanı sıra, devletlerin iklim felaketlerinden sonra ekonomiyi yeniden inşa etme ve güçlendirmenin yanı sıra iklim değişikliğine uyum yatırımlarını önemli ölçüde sınırlayan ağır borç yüküdür.
Zirvenin konuları arasında borçların hafifletilmesi ve faiz ödemelerinin askıya alınması ile gelişmekte olan ülkelerin IMF’nin acil durum fonlarına erişiminin artırılması yer alacak. Gelişmiş ülkeler IMF’de daha büyük bir paya sahip olduklarından, “özel çekilme hakkı” da dahil olmak üzere rezervlere daha fazla erişime sahipler. Ancak söz konusu ülkeler genellikle bu hakları pek kullanmazlar.
Mağdur ülkeler daha fazla takviye istiyor
İklim değişikliğinden en çok etkilenen ülkeler, tarihsel olarak iklim krizinin ana nedeni olarak görülen güçlü ve sanayileşmiş ülkelerden iklimin korunması için kendilerine daha büyük bir mali temel sağlamalarını talep ediyor. Güçlü ülkeler buna uzun süre direndiler. Nihayet geçen yıl Mısır’da düzenlenen COP27 zirvesindeki zorlu müzakerelerin ardından, mağdur ülkelerin kayıp ve kayıplarını telafi edecek bir fon oluşturulması konusunda anlaşmaya varıldı.
Fonu hangi ülkenin ne kadar ödeyeceği ve paranın hangi kriterlere göre dağıtılacağı henüz netlik kazanmadı. Sanayileşmiş ülkeler, 2009 yılında Kopenhag’da, 2020 yılına kadar gelişmekte olan ülkelerde iklimin korunmasına katkıda bulunmak için kamu ve özel kaynaklardan yıllık 100 milyar dolar katkıda bulunma taahhüdünde bulundular. Bu söz şimdi tutulmuyor. Geçen ay konuyla ilgili bir açıklama yapan Almanya Dışişleri Bakanı Annalena Baerbock, bu miktara nihayet bu yıl ulaşılabileceğini açıklamıştı.
Ancak bunun yeterli olmayacağı açıktır. IMF’ye göre bu yüzyılın ortalarında iklimi korumak ve küresel ısınmaya uyum sağlamak için her yıl birkaç trilyon dolarlık yatırım gerekeceği iddia ediliyor. Afrika ülkelerinin tek başına 2030 yılına kadar en az üç trilyon dolarlık yatırıma ihtiyacı var. Ancak bugün dünya çapında iklim dostu yatırımlar yılda 600 milyar doları buluyor.
Güneş panelleriFotoğraf: AP
Daha fazla özel yatırıma ihtiyaç var
Bu nedenle Paris’in zirvesinde özel sektör yatırımlarının nasıl teşvik edileceği de konuşulacak. IMF’ye göre gelişmekte olan ülkelerde sürdürülebilir özel sektör yatırımları son dönemde yılda 250 milyar dolara yükseldi. Ancak, 2030 yılına kadar, hedeflere ulaşılması için bu rakamın yılda en az ikiye katlanması gerekecek.
Bu sorunu çözmenin bir yolu, kredi faiz oranlarını düşürmek veya yatırımcıları korumaktır. Vallejo’ya göre, bu bahis üzerinde uzlaşmaya varılırsa, gelişmekte olan ülkelerde bir “özel yatırım dalgası” tetiklenebilir.
Alternatif finansman modelleri
Alternatif finansman modelleri de Paris’te tartışılacak. Bunlar, finansal işlem vergisi, ham petrol çıkarma vergisi veya “kirleten öder” sivil hava taşımacılığı emisyon vergisi gibi çeşitli teklifleri içerir. Örneğin Fransa, Pasifik ada ülkeleri ve çevreci aktivistlerin baskısıyla kuru yük gemilerine küresel bir vergi istiyor. Dünya Bankası’na göre, denizcilik sektöründe ağır akaryakıt tüketimine uygulanan bir karbon vergisi, iklim koruması için ek 60 milyar dolar sağlayabilir.
Fosil yakıtlar üzerindeki küresel vergi?
Fransa İklim Programı Yöneticisi Lola Vallejo’ya göre, fosil yakıtlardan kaynaklanan karbondioksit emisyonlarına olası bir vergi getirilmesi fikri giderek daha fazla destek görüyor. “
Uluslararası toplum yıllardır karbondioksitin vergilendirilmesini tartışıyor. En azından Paris’teki bazı bölümler için bu yönde ilerleme kaydedilmesi pek olası görünmüyor.
